met Esther Keymolen
maandag 28 januari 2019
Dat 28 januari de Europese Dag van de Privacy is zullen niet veel mensen weten. Toch is Zaal 3 op deze maandagavond volledig gevuld voor de techniekfilosoof Esther Keymolen. Zelf stelt ze bij aanvang van de avond dan ook tevreden vast dat privacy blijkbaar lééft. Ze is echter niet gekomen als privacy-activiste, maar als filosoof. En als filosoof wil ze begrijpen wat onze zorg is.
Onze zorg mag misschien wat gerelativeerd worden, lijkt Keymolen ons te willen zeggen wanneer ze ons begint in te voeren in de historische achtergrond van ons begrip van privacy. De geschiedenis laat zien dat zorgen over onze privacy niet uniek zijn, maar telkens opduiken wanneer er nieuwe technologie voorhanden komt. Zo leidde de opkomst van de fotografie er eind 19e eeuw toe dat men zich afvroeg hoe we ons nog langer anoniem in de publieke ruimte konden bewegen. En toen de computer opkwam die onze gegevens voor altijd kon opslaan, vroegen we ons af hoe wij daar zélf nog over konden beschikken.
Gaandeweg de avond blijkt echter dat Keymolen ons juist duidelijk wil maken waarom onze situatie wél uniek is. De flits van de camera doet ons beseffen dat we worden vastgelegd, maar onze hedendaagse technologie is juist zo gebruiksvriendelijk dat ze ondoorzichtig is geworden. Het werkt naadloos. Het wordt een onderdeel van ons handelen en zo ervaren we, tegen beter weten in, dat we onze technologie vertrouwen. Daarom is er volgens Keymolen niets hypocriets aan het bekende gegeven dat mensen wel zeggen dat ze privacy belangrijk vinden, maar tóch op social media blijven zitten en smartphones op zak dragen. Maar dat betekent wel dat bewustwording geen verschil zal maken in onze situatie.
‘Vertrouwen moet af en toe getest worden’. Keymolen toont zich toch wat meer activistisch wanneer ze ons aan het eind van haar betoog oproept om ons in te spannen om het tij te keren. Onze relatie met technologie zou meer op de proef gesteld mogen worden door design keuzes die meer frictie oproepen, die ons laten ervaren dat er iets met onze privacy aan het gebeuren is. Ons vertrouwen moet niet gebaseerd zijn op gebruiksgemak, maar ook op andere ervaringen.
Keymolen stipt kort aan dat dit nog verder gaat dan enkel onze relatie met apparaten. De technologie waar we het over hebben, Facebook, Whatsapp, Instagram, houdt ons niet alleen de belofte voor van een naadloos werkende smartphone, maar die van een wereld waarin onze relaties met onszelf, anderen en de wereld ontdaan zouden zijn van iedere frictie. Privacy gaat dus niet over individuen en vragen rondom zelfbeschikking of anonimiteit, maar juist over relaties en onze omgang met vertrouwen en onzekerheid.
De charme van Esther Keymolen deze avond is dat ze niet slechts afsluit met de conclusie dat we een ándere of betere vraag moeten stellen, zoals filosofen nog wel eens kunnen doen. Ze zet in plaats daarvan uiteen hoe overheid, bedrijfsleven, makers en gebruikers zich samen kunnen inspannen voor een betere omgang met privacy. Met deze keuze raakt aan het eind van de avond helaas het interessante inzicht in de rol van vertrouwen uit beeld, wat juist nog verder uitgediept had mogen worden
Over de auteur
Laurine Blonk is filosoof en Humanisticus en werkt als onderzoeker aan de Universiteit voor Humanistiek. Ze onderzoekt vragen rondom de publieke ruimte, verzorgingsstaat en democratie.