met Hans Achterhuis
donderdag 17 september 2020
Na een lange tijd zonder lezingen en collegereeksen was het deze avond weer zover. De start van het nieuwe seizoen van Filosofie in Den Haag. De omstandigheden waren, ondanks enkele vertrouwde onderdelen, anders dan anders. Niet Zaal 3, maar het Theater aan het Spui was het decor voor de openingsavond van onze intellectuele reis van dit jaar.
Een passend decor, zeker gezien de spreker van deze avond. Niemand minder dan Hans Achterhuis, voormalig Denker des Vaderlands en prediker van het tegendenken, kwam het geïnteresseerde publiek vertellen over het leven en de filosofie van Hannah Arendt.
Achterhuis had zijn verhaal opgedeeld in drie delen, waarin hij het publiek meenam in zijn liefde voor Arendt. In het eerste deel vertelde hij over zijn kennismaking van en leeservaringen bij de werken van Arendt. Leeservaringen die, zeker in het begin, veelal bijzonder en af en toe zelfs verwarrend waren.
In deel twee werd er aandacht besteed aan het leven van Hannah Arendt. De aanwezigen in het theater kregen interessante anekdotes te horen over haar carrière als filosofe en politiek geëngageerd denker.
In het afsluitende deel bracht Achterhuis enkele belangrijke begrippen uit Arendts Joodse denken naar voren. Hierbij leerden de aanwezigen dat vriendschap, waarheid en pluraliteit centrale thema’s zijn in veel van haar werken. Met name het aspect van waarheid werd nader toegelicht. Waarheid wordt, aldus Arendt, in het wetenschappelijk denken minder belangrijk. Waar het om gaat, is het zichtbaar maken van betekenissen. Zo moeten we ook niet volhouden dat God gelijkstaat aan waarheid. Wat werkelijk belangrijk is, zijn de teksten en religieuze verhalen die eindeloos geïnterpreteerd kunnen worden. Verhalen spelen ook een essentiële rol in de vraag naar wat de mens is. Een persoon laat zichzelf zien aan de hand van zijn of haar persoonlijke verhalen.
Tot slot het begrip pluraliteit, dat in deze tijd bijzonder actueel blijkt te zijn. Als Arendt spreekt over pluraliteit, spreekt ze over het gegeven dat mensen in zekere zin gelijk zijn, maar ook altijd verschillend zullen blijven. Mensen moeten niet te dicht op elkaar worden ‘geduwd’ in een massa. Met de letterlijke betekenis hiervan hebben we, noodgedwongen, de afgelopen maanden veelvuldig te maken gehad.
Als het waar is dat teksten eindeloos geïnterpreteerd kunnen worden, zal ik afsluiten met mijn duiding van Achterhuis’ verhaal. Ik zie zijn lezing met name als een springplank, een inspiratiebron, om in tijden van corona weer in aanraking te komen en te blijven met de filosofie. Aan het einde van de lezing kwamen andere Denkers des Vaderlands ter sprake. Ook hierin zien we Arendts idee van pluraliteit terugkomen. Tegendenken, meedenken en tussendenken zijn inmiddels al de revue gepasseerd. Allemaal vormen van denken, maar toch verschillend ingevuld. Hoe dan ook, denken is de spil waar het om draait. Daarom zeg ik tegen de aanwezigen in de zaal, de lezers van dit verslag en alle andere mensen: Durf te denken!
Over de auteur
Charley Klepke is afgestudeerd filosoof en is bevoegd om filosofie te doceren op middelbare scholen en in het hoger onderwijs. Momenteel is hij werkzaam als docent Nederlands op een middelbare school. Naast zijn baan op school geeft hij een cursus filosofie aan de Volksuniversiteit Westland.