met studenten publieksfilosofie, Carlo Ierna en filosofie quiz
zaterdag 15 april 2023
Vier masterstudenten van het vak Publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam maakten hun debuut tijdens het mooie filosofische avondje: Arwen Vonck, Zoë Louwerse, Jelger Beltman en Rob Hagman. Van twee van hen ontvingen we een samenvatting.
Arwen Vonck
In de voordracht ‘Morele Pech’ sprak zij over morele pech en de implicaties die dit kan hebben voor de morele oordelen die wij vellen in situaties waarin niet alle omstandigheden binnen onze eigen macht liggen. Aan de hand van het schietincident dat plaatsvond op de filmset van acteur en producent Alec Baldwin analyseerde zij vanuit zowel een deontologisch als een consequentialistisch perspectief of Baldwin moreel verantwoordelijk kan worden gehouden voor zijn handelen – zelfs als hij de gevolgen hiervan nooit had kunnen voorzien. Door situaties zoals deze vanuit meerdere morele perspectieven te bekijken, kunnen wij leren om iemands interne bedoelingen af te wegen tegen de externe gevolgen van diens gedrag. Zo kunnen wij tot genuanceerde, rechtvaardige en niet direct voor de hand liggende morele conclusies komen.
Jelger Beltman
Doorheen de geschiedenis van het politieke denken lijkt de oorsprong van het fenomeen politiek te zijn vergeten. Want niet in Plato’s ‘politeia’, waarin de nadruk op regeren ligt, maar in het door Socrates beaamde en beoefende ‘politikos’—spreken en handelen in de publieke ruimte—ligt de etymologische wortel van het woord politiek. In mijn voordracht heb ik doormiddel van een tocht door de geschiedenis van het denken, die ons langs Cicero, Machiavelli, Hobbes en Rousseau heeft geleid, laten zien dat pas door Hannah Arendt en Jacques Rancière deze oorspronkelijke betekenis van het fenomeen politiek nieuw leven ingeblazen is. En geheel terecht; politiek is in wezen dat wat de Grieken vóór Plato, en in het bijzonder Socrates, beweerden: handelen en spreken in de publieke ruimte.
Daarna volgde er een quiz, en we eindigden de avond met een lezing over de waarde van de filosofische canon door filosoof Carlo Ierna.
Wat is de Canon? Is er iets mis met de Canon? Kunnen we zonder Canon? Deze en nog veel meer vragen werden besproken door universitair docent en onderzoeker Carlo Ierna. In zijn interessante betoog nam hij het publiek mee in zijn overdenkingen over de filosofische canon. Hoe kan het dat in bijna alle beschikbare filosofieboeken eenzelfde selectie van filosofen aan bod komt? De reden hiervoor is even simpel als lachwekkend: Met deze filosofen kan immers ‘een lekker makkelijk narratief’ worden gepresenteerd.
Filosofen die niet weg te denken zijn uit bijna ieder filosofieboek zijn onder anderen Plato, Aristoteles, Descartes, Locke, Hume, Kant en Nietzsche. Echter is de reden voor deze selectie niet duidelijk, of sterker nog, er is helemaal geen reden of selectiecriterium. Het begrip ‘exclusief’ speelt in dit verhaal op twee verschillende manieren een rol. Enerzijds zijn de genoemde filosofen exclusief, ze worden gezien als bepalend en vormgevend in zowel de westerse filosofie als de filosofie in het algemeen. Anderzijds is het zo dat boeken waarin de bekende namen worden besproken een exclusief karakter hebben; door het bespreken van westerse, blanke, mannelijke filosofen worden ontzettend veel denkers uitgesloten. Zij behoren simpelweg niet tot de Canon. Maar wie heeft er dan ooit bepaald dat Plato, Hume en Kant wel tot diezelfde Canon behoren?
Al met al is het moment daar om de Canon drastisch te herzien, of beter nog: drastisch los te laten. De Canon is niets meer dan een filosofische versie van ‘Wij van wc-eend…’ en het is hoog tijd dat we gaan beseffen dat het aanbod van filosofen vele malen groter is. Immers, waarom behoren er geen Aziatische of Afrikaanse filosofen tot de Canon? En ook: Waar zijn de vrouwen? In de tijd van bijvoorbeeld Locke en Spinoza waren er heel veel vrouwelijke filosofen die helaas, als ze al in boeken worden genoemd, worden gereduceerd tot een voetnoot.
De elitaire gedachte dat ‘echte’ filosofie alleen uit de westerse wereld kan komen, het liefst uit Europa, moet heel snel bij het grofvuil worden gezet. De selectie van filosofen die in boeken wordt aangeboden, moet vele malen groter en breder worden. Het verhaal van de filosofie is zoveel meer dan een verhaal van blanke, westerse mannen met een baard. Onder aanvoering van Carlo Ierna moeten we op zoek gaan naar de filosofen die de Canon niet hebben gehaald en juist daarom de moeite waard zijn te bestuderen. Deze zoektocht is moeilijk, maar dat is precies de uitdaging we met zijn allen moeten aangaan.
Over de auteur
Charley Klepke is afgestudeerd filosoof en doceert filosofie en Nederlands op twee middelbare scholen. Naast zijn baan op school geeft hij cursussen filosofie aan de Volksuniversiteit Westland.
Illustratie Brain Fitness _ door burolab © Laura Abbink