met Han van Ruler, Sara Hermanides en Marte Kaan
zondagmiddag 12 oktober 2025
Zondag 12 oktober was Zaal 3 het uitverkochte decor voor een goed gevuld middagprogramma. Drie sprekers met drie verschillende achtergronden en perspectieven vertelden over de manier waarop de filosofie van Spinoza troost kan bieden in roerige tijden.
Marte Kaan (schrijver en psychotherapeut) trap de middag af met een lezing over onze verhouding tot de dood. Aan de hand van hoofdpersoon Molly uit de serie Dying for sex vertelt Kaan dat er nog genoeg reden kan zijn om van het leven te genieten, ook als mensen – net als Molly – te horen hebben gekregen dat ze ongeneeslijk ziek zijn. Spinoza zegt hierover in (stelling 67 uit deel 4) de Ethica: “De vrije mens denkt aan niets minder dan aan de dood; zijn wijsheid bestaat niet in overdenking van de dood, maar van het leven.” Natuurlijk mogen mensen verdrietig zijn en zullen de meesten, ongetwijfeld, van hun stuk gebracht worden na het horen van dergelijk nieuws over hun gezondheid. Kaan herinnert ons eraan dat we ondanks ellendig nieuws toch kunnen vasthouden aan de schoonheid van het leven.
Han van Ruler (professor Intellectuele geschiedenis) laat met Spinoza zien dat de mens twee verschillende kanten heeft. Enerzijds kunnen wij spontane reacties geven en anderzijds kunnen we redelijk en weloverwogen handelen. Wij zijn soms redelijk, maar we zijn ook dieren. Dit is de reden waarom we onszelf niet te veel op de borst moeten kloppen. Het is immers belangrijk om te beseffen dat wij niet als speciale soort verheven zijn boven de rest van de natuur. Spinoza herinnert ons eraan dat we deel uitmaken van de natuur. Op het moment dat we ons onderdeel van een groter geheel weten, kan dat een bijna spirituele ervaring met zich meebrengen. De redding, of verlossing, waar verschillende religies over spreken, wordt door Spinoza naar het ‘hier-en-nu’ gehaald. Anders gezegd; de bewustwording over onze plaats in de natuur en de gedachte dat we onderdeel zijn van een groter geheel, kan voor een geluksgevoel zorgen. Dit geluksgevoel kan tot uiting komen in allerlei kleine, alledaagse en persoonlijke ervaringen. Sara Hermanides (sjamaan en gids in symbolisch bewustzijn) verzorgt de laatste lezing. In haar werk legt ze de focus op spiritualiteit en feminiene kracht. Hermanides wijst erop dat we door de jaren heen het gevoelsdeel in ons occult hebben gemaakt. Door de hang naar wetenschappelijk en rationeel denken, hebben we ons gevoel, als bron van wijsheid, naar de achtergrond verdreven. Dit terwijl Sophia (godin van de wijsheid en de natuur en het tweede deel in het woord ‘Philosophia’) ons heeft geleerd dat het gevoel (of het gevoelige) een ontzettend belangrijk onderdeel van de mens is. Het is om die reden dat Hermanides het publiek ‘bij het verstand wil weghalen’. We hebben te lang geleund op ons rechterbeen (dat staat voor het rationele), maar voor een goede balans zijn twee benen nodig. Daarom moeten we ons linkerbeen (dat staat voor de natuur en het gevoelige) weer meer gaan gebruiken. In deze derde lezing zien we wederom verschillende begrippen uit Spinoza’s werk terugkeren. Dit laat des te meer zien dat Spinoza’s denken nog altijd actueel en, bovenal, troostrijk is.
Over de sprekers:
Han van Ruler is professor Intellectuele Geschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en vice-decaan van de Erasmus School of Philosophy. Daarnaast is hij voorzitter van Vereniging Het Spinozahuis.
Sara Hermanides is expert in (feminien) leiderschap, symboolbewustzijn en pionier in het sjamanistische veld. Begin 2025 verscheen haar boek Je bent alles zelf, hoe dromen en dagrealiteit ons spiegelen.
Marte Kaan is schrijver en psychotherapeut. Ze schreef Lang leve de liefde, Wij houden alleen van onszelf, Onderbuik. Nieuw licht op redelijkheid en Moeder natuur. Voor haar fictiedebuut Saboteur (2014) werd ze genomineerd voor de J.M.A. Biesheuvelprijs en de ANV Debutantenprijs.
Deze middag werd georganiseerd door Filosofie in Den Haag in samenwerking met Stichting Spinoza Den Haag.
Over de auteur · Charley Klepke is één van de Meedenkers van Filosofie in Den Haag. Hij studeerde filosofie en is nu docent Filosofie en Nederlands op twee middelbare scholen. Daarnaast geeft hij filosofieles aan de Volksuniversiteit Westland.